آندوسکوپ پزشکی یک وسیله پزشکی است که از فناوری تصویربرداری نوری برای مشاهده بافتهای داخلی یا حفرههای بدن انسان استفاده میکند. اصل اصلی آن دستیابی به تشخیص بصری یا عملیات جراحی از طریق انتقال نور، گرفتن تصویر و پردازش آن است. اصول کار اساسی آن به شرح زیر است:
۱. سیستم تصویربرداری نوری
(1) سیستم روشنایی
روشنایی منبع نور سرد: از لامپ LED یا زنون برای تأمین روشنایی با روشنایی بالا و گرمای کم استفاده میشود و نور از طریق دسته فیبر نوری به انتهای جلویی آندوسکوپ منتقل میشود تا ناحیه بازرسی را روشن کند.
حالت نور ویژه: برخی از آندوسکوپها از فلورسانس (مانند ICG)، نور باند باریک (NBI) و غیره برای افزایش کنتراست رگهای خونی یا بافتهای بیمار پشتیبانی میکنند.
(2) دریافت تصویر
آندوسکوپ نوری سنتی (آندوسکوپ سخت): تصویر از طریق گروه لنز منتقل میشود و انتهای چشمی مستقیماً توسط پزشک مشاهده میشود یا به دوربین متصل میشود.
آندوسکوپ الکترونیکی (آندوسکوپ نرم): بخش جلویی دستگاه شامل یک حسگر CMOS/CCD با کیفیت بالا است که مستقیماً تصاویر را جمعآوری کرده و آنها را به سیگنالهای الکتریکی تبدیل میکند که برای پردازش به میزبان منتقل میشوند.
۲. انتقال و پردازش تصویر
انتقال سیگنال:
آندوسکوپهای الکترونیکی دادههای تصویر را از طریق کابل یا به صورت بیسیم منتقل میکنند.
برخی از آندوسکوپهای 4K/3D از فیبر نوری یا سیگنالهای دیجیتال با تأخیر کم (مانند HDMI/SDI) برای اطمینان از عملکرد در زمان واقعی استفاده میکنند.
پردازش تصویر: میزبان، کاهش نویز، افزایش وضوح و بهبود HDR را روی سیگنال اصلی انجام میدهد تا تصاویر با کیفیت بالا تولید کند.
۳. نمایش و ضبط
نمایشگر 4K/3D: میدان دید جراحی با کیفیت فوقالعاده بالا ارائه میدهد و برخی از سیستمها از تقسیم صفحه (مانند نور سفید + کنتراست فلورسانس) پشتیبانی میکنند.
ذخیرهسازی تصویر: از ضبط ویدئو یا اسکرینشات با کیفیت 4K برای بایگانی سوابق پزشکی، آموزش یا مشاوره از راه دور پشتیبانی میکند.
۴. عملکردهای کمکی (مدلهای رده بالا)
تشخیص با کمک هوش مصنوعی: علامتگذاری بلادرنگ ضایعات (مانند پولیپها و تومورها).
کنترل ربات: برخی از آندوسکوپها برای دستیابی به عملکرد دقیق، بازوهای رباتیک را در خود جای دادهاند.
خلاصه
اصل اساسی آندوسکوپهای پزشکی عبارت است از:
نورپردازی (فیبر نوری/LED) → تصویربرداری (لنز/حسگر) → پردازش سیگنال (کاهش نویز/HDR) → نمایش (4K/3D)، همراه با فناوری هوشمند برای بهبود دقت تشخیص و درمان.